ممانعت از تاخیر در برگزاری جلسه افتتاحیه مجلس خبرگان ششم حاوی این پیام بود که حتی مرگ رئیسی هم تاثیری بر عملکرد مجلس خبرگان نداشته و باعث تعویق شروع به کار آن ولو برای چند روز هم نخواهد شد.
ابراهیم رئیسی منتخب استان خراسان جنوبی بود که در یک انتخابات غیررقابتی عملا کرسی مجلس خبرگان را به دست آورد. علاوه بر او، سید محمدعلی آل‌هاشم، نماینده استان آذربایجان شرقی در مجلس خبرگان نیز در جریان سقوط بالگرد بل ۲۱۲ در جنگل ارسباران کشته شد. بدین ترتیب مجلس خبرگان در دوره ششم بعد از کسر دو نماینده، با ۸۶ نفر فعالیت خود را آغاز کرد.
هیأت رئیسه اولیه خبرگان که تا اسفند ۱۴۰۴ انتخاب شدند، نشان از تغییر خاصی در مقایسه با مدیریت گذشته این نهاد حاکمیتی نداشت. محمدعلی موحدی کرمانی به عنوان رئیس سنی، جلسه افتتاحیه را شروع کرد و در ادامه نیز به عنوان رئیس انتخاب شد. احمد جنتی که رئیس خبرگان پنجم در تمامی سال‌های فعالیت آن بود، به دلیل کهولت سن در دوره ششم کاندید نشد.
محمدعلی موحدی کرمانی از کارگزاران نسل اول جمهوری اسلامی است که در شش دوره مجلس خبرگان به صورت مستمر حضور داشته است. او دبیر کل جامعه روحانیت مبارز تهران و از اعضای قدیمی این تشکل روحانی، نماینده مجالس اول تا پنجم شورای اسلامی، نماینده اسبق ولی فقیه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و امام جمعه موقت سابق تهران است.
موحدی کرمانی در خبرگان چهارم برای نخستین بار با احراز نایب رئیسی دوم، جزو هیأت رئیسه مجلس خبرگان شد. در خبرگان ششم وی تا مقام نایب رئیس اول ارتقاء پیدا کرد، اما در آخرین دوره دو ساله هیأت رئیسه، مقامی نداشت و ابراهیم رئیسی جایگزین او در جایگاه نایب رئیس اول شد. هاشم حسینی بوشهری نیز در دو سال آخر فعالیت مجلس خبرگان پنجم نایب رئیس دوم شد.
با توجه به اینکه موحدی کرمانی ۹۳ سال دارد، ریاستش موقت به نظر می‌رسد. نایب رئیس اول هاشم حسینی بوشهری است که نسبت به آخرین سمتش در مجلس خبرگان ارتقاء پیدا کرده است. نایب رئیس دوم علیرضا اعرافی، عضو فقیه شورای نگهبان، امام جمعه قم و مدیر حوزه‌های علمیه کشور است که در انتخابات ششمین دوره خبرگان از استان تهران رتبه نخست را به دست آورد. او که در انتخابات اولیه خبرگان پنجم در استان تهران رای نیاورده بود، در انتخابات میان‌دوره‌ای خبرگان پنجم برای نخستین بار به این مجلس راه پیدا کرد.
اعرافی در انتخابات اسفند ۱۴۰۲ علی‌رغم اینکه سابقه فعالیت خاصی در تهران نداشت و چندان نیز فرد شناخته‌شده‌ای در افکار عمومی نبود، اما توانست رتبه اول را کسب کند و بر چهره‌های قدیمی چون محمدعلی موحدی کرمانی، قربانعلی دری نجف‌آبادی و غلامرضا مصباحی مقدم پیشی بگیرد. این مساله نشان می‌دهد که وی در بین پایگاه اجتماعی هوادار نهاد ولایت فقیه و بسیجی‌ها و نواصول‌گراها محبوبیت پیدا کرده است. منشی و کارپردازها کسانی هستند که در دوره‌های قبل نیز به جریان مسلط در قدرت تعلق داشتند.
موحدی کرمانی، حسینی بوشهری و اعرافی هر سه در فهرست جامعه مدرسین حوزه علمیه قم قرار داشتند. اما اخباری که به بیرون درز کرده جزئیات انتخاب آنها را ارائه نداده است. آنچه مشخص است، کسب ۵۵ رای از ۸۴ رای توسط موحدی کرمانی و تقدم رای حسینی بوشهری بر اعرافی است. معلوم نیست که موحدی در انتخاباتی بدون رقیب به ریاست برگزیده شده و یا اینکه رقیب داشته است. موحدی کرمانی چهار رأی بیشتر از احمد جنتی در زمان ریاست بر مجلس خبرگان بعد از آغاز به کار آن کسب کرده است.
ابراهیم رئیسی جزو گزینه‌های مطرح برای ریاست خبرگان و یا نایب رئیسی اول بود که مرگ ناگهانی‌اش این امکان را منتفی کرد. اگرچه نام او به عنوان یکی گزینه‌های مورد نظر مجلس خبرگان برای جانشینی خامنه‌ای مطرح بود، اما رصد کردن تحولات و تحلیل نشانه‌ها بعد از مرگ رئیسی تردید جدی ایجاد می‌کند که وی گزینه اصلی بوده باشد.
از آنجا که کمیته تحقیق مجلس خبرگان اسامی سه جانشین بالقوه را مشخص و شرایط آنها را در طول زمان رصد می‌کند، حتی ممکن است رئیسی بعد از ریاست جمهوری و عملکرد ضعیفش، از فهرست سه‌نفره تحت بررسی خارج شده بوده باشد. در بیانیه افتتاحیه مجلس خبرگان ششم، اشاره خیلی کوتاهی به سقوط مرگبار رئیسی شده است که جای تعجب دارد. در این بیانیه فقط بر ادامه راه "شهیدان راه خدمت" تاکید شده و یاد رئیسی به عنوان "رئیس جمهور مجاهد و شهید" گرامی داشته شده است.
حال خبرگان ششم بدون رئیسی که پیش‌بینی می‌شد یکی از چهره‌های اثرگذار آن باشد، فعالیتش را ادامه می‌دهد و از قرار معلوم نبود او تاثیری بر عملکرد مجلس خبرگان ندارد.
نخستین بیانیه مجلس خبرگان نشانگر تداوم فعالیت خنثی و تشریفاتی این مجلس است که بار دیگر بیعتش را با خامنه‌ای اعلام کرده و بر سیاست‌های رسمی حکومت چون آمریکاستیزی، نابودی اسرائیل، تحمیل حجاب اجباری و مداخله در سبک پوشش زنان تاکید کرده و برای اتصال رهبری خامنه‌ای به ظهور "امام زمان" دعا کرده است. پیام خامنه‌ای به خبرگان ششم این بار در مقایسه با گذشته بار نظری بیشتری داشت. خامنه‌ای این بار مزیت‌های جمهوری اسلامی به عنوان یک نظام سیاسی دین‌بنیاد را برجسته کرده و نقش تشریفاتی مجلس خبرگان در نظارت بر عملکرد رهبری را با تجلیل ظاهری از آن پنهان کرده است.
بنابراین تغییری در عملکرد مجلس خبرگان مشاهده نمی‌شود. اگرچه احتمال انتخاب جانشین خامنه‌ای توسط این مجلس بیش از گذشته است، اما قطعیتی در این خصوص وجود ندارد. همچنین معلوم نیست که آنها گزینه انتخاب‌شده در پشت پرده بلوک قدرت را به صورت تشریفاتی تایید خواهند کرد یا نقش فعالی در این خصوص خواهند داشت. فعلا نشانه‌ها و قرائن قابل اعتنایی برای داوری در این خصوص دیده نمی‌شود. تنها می‌توان با ضریب اطمینان بالا گفت که مجلس خبرگان تحت نفوذ و هدایت شخص خامنه‌ای و نهاد ولایت فقیه خواهد بود و اختیاری از خود در راستای جهت دادن به سیاست‌های کلان حاکمیتی نخواهد داشت.
منبع: دویچه‌وله فارسی
* این یادداشت نظر نویسنده را منعکس می‌کند و الزاما بازتاب‌دهنده نظر دویچه‌وله فارسی نیست.
