گزارش جدیدی از CARE نشان می‌دهد که چگونه زنان در پاسخ‌دهی اولیه و بازسازی در هنگام یک درگیری مسلحانه به عنوان رهبران میدانی عمل می‌کنند.
۶۰۰ میلیون زن در سراسر جهان در فاصله کمتر از ۵۰ کیلومتری از یک منطقه جنگی زندگی می‌کنند، که بیش از دو برابر تعداد زنان در دهه ۱۹۹۰ است. با این حال، درک ما از چگونگی زندگی زنان در زمان جنگ و واکنش آنها به این بحران‌های بسیار پیچیده اغلب تحت تأثیر روایت‌هایی قرار دارد که آنها را در بدترین حالت به عنوان قربانیان نامرئی و در بهترین حالت به عنوان قربانیان نشان می‌دهند.
این واقعیت که تعداد زیادی از زنان به طور مستقیم در مناطق جنگی زندگی می‌کنند، نشان می‌دهد که آنها نه تنها شاهد بلکه فعالانه درگیر پاسخ‌دهی به این بحران‌ها هستند. برخلاف تصویر کلیشه‌ای و محدود از زنان به عنوان قربانیان، بسیاری از آنها به عنوان رهبران محلی و عوامل تغییر در جوامع خود عمل می‌کنند. این زنان با استفاده از توانایی‌های خود در مدیریت بحران، کمک به بازسازی جوامع و ارائه حمایت‌های مختلف به دیگران، نقش‌های کلیدی در پاسخ‌دهی و بازسازی ایفا می‌کنند.
با توجه به این که تجربیات و تلاش‌های زنان در زمان جنگ غالبا نادیده گرفته می‌شود، این گزارش بر اهمیت شناخت و تقویت نقش آنها تاکید دارد. توجه به روایت‌های واقعی از زندگی زنان در مناطق جنگی و حمایت از آنها در این نقش‌ها می‌تواند به بهبود وضعیت انسانی و افزایش کارایی تلاش‌های بشردوستانه کمک کند. بنابراین، لازم است که جوامع بین‌المللی و سیاست‌گذاران به نقش و توانمندی‌های زنان در مواجهه با بحران‌های جنگی بیشتر توجه داشته باشند و از آنها حمایت نمایند.
زنان در جنگ: رهبران، پاسخ‌دهندگان و توانمندی‌ها، یک گزارش جدید که امروز توسط CARE منتشر شده، این دیدگاه های غالب را به چالش می‌کشد و به بررسی نحوه تحمل زنان درگیری‌ها می‌پردازد و توصیه هایی برای پاسخ بهتر به نیازها و چالش های منحصر به فرد آنها در این دوران افزایش تنش‌های مسلحانه ارائه می دهد.
از جمله نتایج اصلی این گزارش که از ۱۵ کشور درگیر جنگ به دست آمده، نشان می‌دهد که اکثریت بزرگی از زنان ۹۱ درصد از ۱۳ هزار زن مورد بررسی توسط ) CARE) نقش‌های فعال و پیشرو در حمایت و ارتقای جوامع خود در مکان‌هایی مانند اوکراین، یمن، کلمبیا، سوریه و غزه ایفا می‌کنند.
و طبق این گزارش، اولویت اصلی آنها کمک به معیشت است.
این گزارش بر این نکته تاکید دارد که زنان در مناطق جنگی به عنوان رهبران و اولین پاسخ‌دهندگان میدانی عمل می‌کنند و در بسیاری از جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی جوامع خود نقش‌های کلیدی را بر عهده دارند. این زنان با چالش‌های بزرگی مانند تهدیدات امنیتی، تبعیض جنسیتی و کمبود منابع مواجه هستند، اما همچنان با فداکاری، پشتکار و عزم راسخ به تلاش‌های خود ادامه می‌دهند.
CARE در این گزارش پیشنهاد می‌کند که جامعه بین‌المللی باید تمرکز بیشتری بر نیازها و توانمندی‌های زنان در مناطق جنگی داشته باشد و از آنها در نقش‌هایشان حمایت کند. تقویت و حمایت از زنان در این شرایط نه تنها به بهبود وضعیت زندگی آنها کمک می‌کند بلکه باعث افزایش کارایی و موفقیت تلاش‌های بشردوستانه و بازسازی می‌شود.
زنان غذا و سرپناه برای افرادی که خانه‌های خود را ترک کرده‌اند فراهم می‌کنند. آنها به سرپرست خانواده‌های خود تبدیل می‌شوند. آنها مدافعان تغییر هستند و شبکه‌های قدرتمندی از تغییر را می‌سازند. ۷۹ درصد از زنان راه‌هایی برای ایمن‌تر کردن جوامع پیدا می‌کنند، ۷۱ درصد خدمات بهداشتی ارائه می‌دهند و ۴۶ درصد برای مراقبت از خانواده‌های خود درآمد های خود را متنوع می‌کنند.
این آمار نشان دهنده نقش حیاتی و چندجانبه زنان در زمان درگیری های مسلحانه است. زنان نه تنها در تلاش برای بقا، بلکه در ایجاد تغییرات مثبت و پایدار در جوامع خود نقش اساسی دارند. آنها با فراهم کردن غذا و سرپناه برای آوارگان، به عنوان ستون فقرات خانواده ها و جوامع خود عمل می‌کنند و به نیازهای اولیه و اضطراری پاسخ می‌دهند.
علاوه بر این، زنان به عنوان مدافعان تغییر، شبکه‌های قدرتمندی ایجاد می‌کنند که به تقویت همبستگی و حمایت متقابل در میان جوامع می انجامد. آنها با ارائه خدمات بهداشتی و راهکارهای ایمنی، نقش کلیدی در حفظ سلامت و امنیت جوامع خود ایفا می‌کنند. تنوع بخشی به منابع درآمد نیز نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری و خلاقیت زنان در مواجهه با چالش های اقتصادی است، که به آنها امکان می دهد تا بهتر از خانواده های خود حمایت کنند.
این داده ها نشان می دهد که زنان نه تنها قربانیان جنگ نیستند، بلکه عوامل فعال و قدرتمندی در ایجاد تغییرات مثبت و بازسازی جوامع جنگ‌زده هستند. تقویت و حمایت از این نقش ها می تواند به بهبود شرایط انسانی و افزایش کارایی تلاش‌های بشردوستانه منجر شود.
« این گزارش به ما نشان می دهد که زنان تا چه حد به عنوان اولین پاسخ دهندگان فعال و رهبران بازسازی در مناطق ویران شده توسط درگیری ها و سایر بحران ها مهم هستند – و آنها به ما می گویند که اولویت اصلی‌شان توانایی کسب درآمد است. » میشل نان، رئیس و مدیر عامل CARE، اظهار داشت. « ما باید به توصیه های آنها گوش دهیم و رهبری اساسی آنها را در شرایط اضطراری به رسمیت بشناسیم. اگر جهان – به همراه سیاست ها و برنامه های کمک – به دیدن زنان تنها به عنوان قربانیان درگیری‌ها ادامه دهد، ما همچنان فرصت‌های حیاتی برای حمایت از رهبری قدرتمند آنها را از دست خواهیم داد.»
این اظهارات بر اهمیت شناخت و تقویت نقش زنان در شرایط بحرانی تاکید دارد. زنان در مناطق جنگی و بحران زده، علاوه بر تحمل مشکلات، به عنوان نیروی محرکه ای برای بازسازی و حمایت از جوامع خود عمل می کنند. توانایی کسب درآمد و تامین معیشت، از اولویت های اصلی آنهاست و نشان دهنده نیاز به برنامه ها و سیاست هایی است که به این جنبه ها توجه داشته باشند.
شناخت و احترام به رهبری زنان در چنین شرایطی، نه تنها به بهبود شرایط زندگی آنها کمک می کند، بلکه به تقویت تلاش های بشردوستانه و افزایش کارایی برنامه های کمک رسانی نیز منجر می شود. سیاست ها و برنامه های بین‌المللی باید زنان را به عنوان رهبران و عوامل تغییر به رسمیت بشناسند و از توانمندی ها و نقش های کلیدی آنها حمایت کنند. این امر می تواند به ایجاد جوامع مقاوم تر و پایدار تر در مواجهه با بحران ها و درگیری ها کمک کند.
بیش از ۱۰ سال است که سازمان CARE از طریق تحلیل های سریع جنسیتی (که از سال ۲۰۱۳ آغاز کرده‌اند) و گزارش های "زنان پاسخ می دهند" (که از سال ۲۰۲۰ شروع شده است)، مجموعه ای وسیع و متنوع از شهادت ها و دیدگاه های زنان از سراسر جهان را جمع آوری کرده است تا بررسی کنند که چگونه آنها در هنگام بحران زندگی می کنند و رهبری می‌کنند. گزارش "زنان در جنگ" بر بخش بزرگی از این تحقیقات، همچنین بر مجموعه های داده های در دسترس عمومی تکیه دارد.
این رویکرد جامع و طولانی‌مدت به CARE اجازه داده است تا بینش‌های عمیقی از تجربیات و نقش های زنان در شرایط بحرانی به دست آورد. تحلیل های سریع جنسیتی و گزارش‌های "زنان پاسخ می دهند" نشان دهنده تلاش مداوم این سازمان برای درک دقیق تر و جامع تر از وضعیت زنان در مناطق جنگی و بحران زده است.
گزارش "زنان در جنگ" که بر اساس این تحقیقات گسترده تهیه شده است، تاکید می کند که زنان نه تنها قربانیان درگیری ها نیستند، بلکه به عنوان رهبران و عوامل فعال تغییر در جوامع خود نقش آفرینی می کنند. این گزارش از داده های قابل دسترسی عمومی نیز بهره می برد تا تصویر کاملی از شرایط و تجربیات زنان در مناطق مختلف جهان ارائه دهد.
این تحقیقات و گزارش ها ابزارهای مهمی برای آگاهی بخشی و ایجاد تغییرات مثبت در سیاست ها و برنامه های حمایتی هستند. توجه به دیدگاه ها و تجربیات زنان، شناخت و تقویت نقش های آنها می تواند به بهبود تلاش های بین‌المللی برای حمایت از جوامع آسیب دیده کمک کند.
برخی از یافته‌های اضافی این گزارش در مورد کشورهای درگیر جنگ عبارتند از:
*نیازهای اساسی زنان برآورده نمی شود. معیشت اولویت اصلی زنان است. ۵۸ درصد از زنانی که CARE با آنها در مناطق درگیری صحبت کرده، اعلام کرده اند که به امکانات معیشتی نیاز دارند، و ۴۱ درصد از زنان، غذا را به عنوان یکی از بزرگترین تاثیرات جنگ بر زندگی خود اولویت داده اند.
این یافته ها نشان دهنده چالش های عظیمی است که زنان در مناطق جنگی با آن مواجه هستند. عدم دسترسی به نیازهای اساسی مانند غذا و معیشت، فشار زیادی بر زنان وارد می کند که علاوه بر مقابله با شرایط ناامن و بی ثباتی ناشی از جنگ، باید به تامین نیازهای اولیه خانواده های خود نیز بپردازند.
تمرکز بر تامین معیشت زنان می تواند تاثیرات مثبت زیادی بر جوامع درگیر جنگ داشته باشد. حمایت از زنان در کسب درآمد و دسترسی به منابع معیشتی، به آنها اجازه می دهد تا نقشی فعال تر در بازسازی و تقویت جوامع خود ایفا کنند. علاوه بر این، تامین غذا و نیازهای اولیه می تواند به کاهش فشارهای روانی و جسمی بر زنان و خانواده های آنها کمک کند.
این گزارش نشان می دهد که برای بهبود وضعیت زنان در مناطق جنگی، لازم است سیاست ها و برنامه های کمک رسانی بین‌المللی بیشتر بر نیازهای اساسی و معیشتی زنان تمرکز کنند. شناخت و حمایت از این نیازها می تواند به بهبود کلی شرایط انسانی و افزایش کارایی تلاش های بشردوستانه منجر شود.
* خشونت جنسی یک تهدید رو به افزایش است. در سال ۲۰۲۱، بیش از ۲۵۷ میلیون زن در کشورهایی زندگی می‌کردند که موارد خشونت جنسی در دوره های درگیری به طور قابل توجه یا گسترده گزارش شده بود.
این آمار نشان دهنده بحرانی جدی است که زنان در مناطق جنگی با آن مواجه هستند. خشونت جنسی نه تنها به عنوان ابزاری برای ایجاد ترس و کنترل توسط نیروهای متخاصم استفاده می شود، بلکه پیامدهای طولانی‌مدت روانی، جسمی و اجتماعی برای قربانیان به همراه دارد. زنان و دختران در این شرایط به شدت آسیب پذیر هستند و نیازمند حمایت های فوری و موثر برای مقابله با این تهدیدات می باشند.
برای مقابله با این بحران، باید اقدامات چندجانبه‌ای به شرح زیر انجام گیرد:
۱- پیشگیری و حفاظت: افزایش اقدامات پیشگیرانه و ایجاد مکان های امن برای زنان و دختران در مناطق جنگی.
۲- حمایت روانی و بهداشتی: ارائه خدمات بهداشتی و روانی به قربانیان خشونت جنسی برای کمک به بهبود جسمی و روانی آنها.
۳- عدالت و پاسخگویی: تقویت سیستم‌های قضایی برای پیگرد قانونی عاملان خشونت های جنسی و تضمین عدالت برای قربانیان.
۴- آموزش و آگاهی بخشی: افزایش آگاهی در مورد حقوق زنان و مقابله با تابوها و کلیشه های مرتبط با خشونت جنسی.
جامعه بین‌المللی باید توجه ویژه ای به این بحران داشته باشد و از طریق سازمان های بشر دوستانه و حقوق بشری، برنامه ها و سیاست هایی برای حمایت از زنان و دختران در مناطق جنگی تدوین و اجرا کند. حمایت و تقویت زنان در مواجهه با خشونت جنسی می تواند به ایجاد جوامعی امن تر و پایدارتر کمک کند و نقش مهمی در بازسازی و توسعه پس از جنگ ایفا نماید.
خدمات بهداشتی مختل شده، زنان و کودکان را در معرض خطرات جدی قرار می دهد. یکی از هر چهار نوزادی که در سال ۲۰۲۲ متولد شده، در فاصله کمتر از ۵۰ کیلومتری یک درگیری به دنیا آمده است. یکی از هر دو زنی که در دوران بارداری یا زایمان فوت می کند، در منطقه‌ای درگیر با جنگ زندگی می کند. مرگ و میر مادران در شرایط شکننده بیش از دو برابر بیشتر از کشورهای در حال توسعه است.
این آمارها به وضوح نشان‌دهنده وخامت وضعیت بهداشتی در مناطق جنگی است و بر نیاز فوری به بهبود و تقویت خدمات بهداشتی در این مناطق تاکید دارد. زنان باردار و نوزادان به طور ویژه در معرض خطرات بهداشتی ناشی از دسترسی محدود به خدمات پزشکی، تغذیه نامناسب و شرایط غیر بهداشتی قرار دارند.
برای کاهش این خطرات و بهبود وضعیت بهداشتی در مناطق درگیر جنگ، باید اقدامات زیر صورت گیرد:
یک- افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی: ارائه خدمات بهداشتی سیار و تاسیس مراکز بهداشتی در نزدیکی مناطق جنگی برای دسترسی بهتر زنان و کودکان به مراقبت‌های پزشکی.
دو- آموزش و توانمندسازی: آموزش کادر پزشکی محلی و توانمندسازی زنان برای مدیریت بهتر دوران بارداری و زایمان در شرایط بحرانی.
سه- تامین منابع بهداشتی: تامین تجهیزات و داروهای ضروری برای مراقبت های بارداری و زایمان، و همچنین تغذیه مناسب برای مادران و نوزادان.
چهار- پیشگیری و مراقبت: اجرای برنامه‌های پیشگیری از بیماری ها و ارائه خدمات مراقبتی مداوم برای زنان باردار و کودکان.
توجه به بهداشت زنان و کودکان در مناطق جنگی، نه تنها به کاهش مرگ و میر و بهبود شرایط بهداشتی کمک می کند، بلکه به پایداری و بازسازی جوامع درگیر نیز یاری می رساند. حمایت و تقویت خدمات بهداشتی در این مناطق، می‌تواند تاثیرات مثبت و ماندگاری بر سلامت و رفاه زنان و کودکان داشته باشد.
ساختارهای رسمی رهبری، زنان را نادیده می گیرند و این امر صلح و رفاه را برای همه به خطر می اندازد. روایت‌های مربوط به درگیری ها زنان را کمتر نمایان می کنند. تنها ۵ درصد از مقالات درباره درگیری ها در دهه گذشته بر تجربیات زنان تمرکز داشته اند.
« زنانی که با آنها صحبت کرده‌ایم، در مواجهه با موانع، چالش‌ها و تجربیات وحشتناک، رهبران واقعی هستند. زنان با خشونت جنسی، از دست دادن درآمد و معیشت خود و یک سیستم بهداشتی فروپاشیده مواجه هستند که منجر به افزایش نرخ مرگ و میر، حتی برای دلایل قابل اجتناب می شود. چالش ها واقعی هستند و ما باید برای رفع آنها بیشتر تلاش کنیم.» امیلی جانک، معاون بخش طراحی و رهبری فکری CARE و یکی از نویسندگان این گزارش، اظهار داشت. «یکی از راه های کلیدی برای حل این بحران، شناخت و ارزش گذاری رهبری زنان در زمان درگیری و در مسیر صلح است.»
این بیانات و یافته ها نشان دهنده نیاز فوری به تغییر نگرش و ساختارها در مورد نقش و مشارکت زنان در مناطق درگیری است. وقتی زنان به عنوان رهبران و عوامل تغییر شناخته نشوند، تلاش‌ها برای صلح و بازسازی ناقص خواهد بود.
چند اقدام کلیدی برای بهبود این وضعیت عبارتند از:
۱- افزایش مشارکت زنان در رهبری: ایجاد و تقویت فرصت ها برای زنان تا در تصمیم‌گیری ها و ساختارهای رهبری در مناطق درگیری مشارکت کنند.
۲- تمرکز بر روایت های زنان: ترویج رسانه ها و تحقیقات برای نمایش و تمرکز بیشتر بر تجربیات و دیدگاه های زنان در شرایط درگیری.
۳- حمایت از رهبری زنان: برنامه ها و سیاست هایی که به طور فعال از توانمندی و رهبری زنان حمایت می کنند و آنها را به عنوان عوامل اصلی تغییر به رسمیت می شناسند.
۴- آموزش و آگاهی بخشی: آموزش جوامع و مقامات درباره اهمیت مشارکت زنان در فرآیندهای صلح و بازسازی.
با انجام این اقدامات، می توان به تقویت نقش زنان در مناطق جنگی کمک کرد و تاثیرات مثبت بیشتری در مسیر صلح و بازسازی به دست آورد. به رسمیت شناختن و تقویت رهبری زنان، نه تنها به بهبود شرایط زندگی آنها کمک می کند، بلکه به ایجاد جوامع مقاوم تر و پایدارتر نیز یاری می رساند.
« CARE» ( "Cooperative for Assistance and Relief Everywhere" ) به زبان فارسی می‌تواند به "تعاون برای کمک و رهایی در همه جا" معنی شود.
در سال ۱۹۴۵ با ایجاد بسته CARE Package®, CARE تاسیس شده است و یکی از پیشگامان در حوزه کمک های بشردوستانه است که در جهت مبارزه با فقر جهانی فعالیت و مبارزه می کند. CARE تمرکز ویژه ای به کار با زنان و دختران می دهد. با داشتن منابع مورد نیاز، زنان و دختران توانایی این را دارند که خانواده ها و جوامع را از وضعیت فقر خارج کنند. در سال ۲۰۲۳، CARE در ۱۰۹ کشور فعالیت داشته و بیش از ۱۶۷ میلیون نفر را از طریق بیش از ۱۶۰۰۰ پروژه تحت پوشش قرار داده است. برای کسب اطلاعات بیشتر، به وب‌سایت www.care.org مراجعه کنید.
آتلانتا، ۲۹ ماه مه ۲۰۲۴
* متن اصلی:
منبع: به نقل از گاهنامه «برابری» شماره دو، تابستان ۱۴۰۳
